سید محمدمهدی جعفری در گزارش نهایت علم مطرح كرد؛
نمازهای پنج گانه تحفه و سوغات پیامبر(ص) از معراج است
به گزارش نهایت علم محمد مهدی جعفری اظهار داشت: معراج عبارت است از بالا رفتن و عروج رسول خدا (ص) به آخرین حد مقام نبوت، مقامی که در بین همه پیامبران تنها نصیب ایشان شده است.
خبرگزاری مهر - گروه دین و آیین- زینب حسینی روش: شب هفدهم ماه رمضان المبارک یکی از زمان هایی است که در روایات تاریخی بعنوان شب معراج پیامبر اعظم صلی الله مقابل و آله معرفی شده است. اصل معراج نزد همه مسلمانان مقبول و مسلّم است ولی در جزییات آن مانند زمان، مکان، تعداد آن و جسمانی یا روحانی بودن آن اختلاف نظر هست.
معراج در لغت به مفهوم نردبان، پلکان و هر چیزی است که به وسیله آن بالا می روند و در اصطلاح، به عروج پیامبر از مسجد الاقصی به آسمان ها گفته می شود. بر اساس گزارش منابع اسلامی پیامبر (ص) در شبی، از مکه به مسجدالاقصی انتقال یافت و از آنجا به آسمان عروج کرد. وی در شب معراج، با تعدادی از ملائکه ملاقات و گفتگو نمود و اهل بهشت و اهل جهنم را مشاهده کرد. بر طبق احادیث، پیامبر در شب معراج، با تعدادی از پیامبران نیز دیدار نمود و گفتگویی هم میان ایشان و خدا، صورت گرفت که به حدیث معراج شهرت یافته است. داستان معراج در احادیث شیعه و اهل سنت، بصورت متواتر آمده است؛ البته درباره جزییات آن مانند زمان، مکان، تعداد، چگونگی و جسمانی یا روحانی بودن آن، اختلاف نظر وجود دارد. قرآن نیز در دو سوره اِسراء و نجم به داستان معراج پرداخته است.
به مناسبت این روز با فضیلت و برای آشنایی بیشتر با مسئله معراج با سید محمد مهدی جعفری نویسنده، مترجم، پژوهشگر متون دینی و استاد دانشگاه به گفتگو بپردازیم که حاصل آنرا در ادامه می خوانید:
سید محمد مهدی جعفری در ابتدا به بیان و شرح آیات معراج در قرآن پرداخت و گفت: خداوند متعال در سوره اسرا می فرماید: «سبحان الذی اسرا بعبده لیلا من المسجد الحرام الی المسجد الاقصی الذی بارکنا حوله لنریه من آیاتنا انه هو السمیع البصیر»، منزه و پاک از هر نوع کاستی است آن کسی که شبانه بنده خودرا از مسجدالحرام به مسجد الاقصی برد، همان جایی که پیرامون آنرا برکت داده ایم به جهت اینکه از آیات خود چیزهایی به او نشان دهیم در حقیقت خداوند شنوا و بینا است. این آیه به ابتدای معراج رسول خدا (ص) اشاره دارد، یعنی زمانی که خداوند رسول خودرا از مسجدالحرام که در مکه قرار داشت به مسجد الاقصی در فلسطین و از آنجا به معراج برد. در این سیر دو حرکت افقی از مسجدالحرام به مسجد الاقصی و عمودی از مسجد الاقصی به معراج رخ می دهد.
جعفری افزود: آیات ابتدایی سوره نجم نیز به موضوع معراج اشاره دارد و می فرماید: «و النجم اذا هوی ما ضل صاحبکم و ما غوی و ما ینطق عن الهوی ان هو الا وحی یوحی علمه شدید القوی ذو مره فاستوی و هو بالافق الاعلی ثم دنا فتدلی فکان قاب قوسین او ادنی فاوحی الی عبده ما اوحی» سوگند به ستاره هنگامی که فرود آید صاحب، دوست و همراه شما یعنی رسول خدا نه گمراه شده و نه از رشد و حرکت بالنده باز مانده است، سخنی که می گوید از روی هوا و خواست شخصی و درونی خودش نیست این سخنان چیزی نیست مگر وحی که از جانب پروردگار به او می شود کسی این وحی را به او آموخته نیرویی بسیار دارد (اشاره به جبرئیل دارد) همان فرشته ای که بصورت خلقت کامل و صورت اصلی در مقابل پیامبر ایستاد در صورتیکه وی در افق اعلی بود.
این نویسنده مذهبی اضافه کرد: در معنای این بخش از آیه گاهی هو را به جبرئیل و گاهی به رسول خدا (ص) نسبت می دهند اگر هو به جبرئیل برگردد به این معنا است که وی در بالاترین جایگاه ایستاده بود که وحی را به پیامبر رساند و اگر به رسول خدا (ص) برگردد این معنا را می رساند که پیامبر با این وحی ای که به او شده به افق اعلا و جایگاه بسیار بلندی رسیده است البته باتوجه به آیه بعد بیشتر بنظر می رسد که مراد از هو جبرئیل است. آنگاه نزدیک آمد و بر او نازل گردید. جبرئیل نزدیک آمد و از آن افق اعلا آویزان شد تا خودرا به پیامبر برساند فاصله آنها به اندازه دو سر یک کمان یا حتی نزدیک تر بود. آن گاه به بنده اش آنچه را باید وحی می کرد، وحی کرد. (به نظر می رسد این که خداوند می فرماید ثم دنی فتدلی به این معنا است که جبرئیل در افق اعلا قرار داشت پیامبر را به معراج برد سپس به پیامبر نزدیک و نزدیک تر شد و وقتی بسیار نزدیک شد خداوند آنچه را که باید وحی می کرد به بنده اش وحی کرد.
پژوهشگر متون دینی با اعلان اینکه از مجموع آیات سوره اسرا و سوره نجم می توان این طور استنباط کرد که نبوت مسئله ای است که خداوند برای هدایت بشر قرار داده است، ابراز کرد: نبوت مراتب مختلفی دارد. اولین اجتماع بشری که تشکیل شد خداوند متعال از میان آنان پیامبری برانگیخت تا آنان را راهنمایی کند. مراد از اولین اجتماع بشری آن اجتماعی از انسان ها است که به عقل و اندیشه رسیدند نه آن بشر اولیه ای که در اسرائیلیات به آن اشاره می شود که انسان های اولیه به لحاظ هوش و عقل بصورت حیوانی زندگی می کردند و بعد از گذشت مدت زمانی به کمال عقل رسیده، اجتماع تشکیل دادند و برای خود قوانینی را وضع کردند.
ضرورت بعثت پیامبران الهی
وی با اشاره به ضرورت بعثت پیامبران الهی، مطرح کرد: اراده خداوند بر این است که بشر علاوه بر قوانین طبیعی و اجتماعی که برای اداره اجتماع خود وضع می کند از قوانین و راهنمایی های عالم غیب نیز بهره ببرد تا از نصیب و هدف غایی که خداوند متعال برای او تعریف کرده منحرف نشود. بنا بر این بعثت پیامبران ضرورت پیدا می کند و خداوند متعال خود این امر را بر عهده می گیرد و اولین پیامبر از میان مردم مبعوث می شود. بعد از آن همین طور که بشر از نظر خلق عقلانی پیش می رود پیامبران بعدی مبعوث می شوند. بعثت پیامبران نه فقط در خاورمیانه بلکه در بین همه جوامع بوده است و آن تعدادی که در قرآن از آنها نام برده شده مربوط به منطقه ای است که رسول خدا (ص) در آن منطقه مبعوث شدند و خداوند آنچه را که در تاریخ مشاهده شده در قرآن بیان می کند بدین سبب هیچ سرزمین و امتی در عالم وجود ندارد که خداوند پیامبری را از میان آنان مبعوث نکرده باشد.
جعفری گفت: از شروع بعثت پیامبران تا زمان حضرت عیسی (ع) پیامبران برای مردمی مبعوث شدند که نیاز به معجزه داشتند. اما زمانی که بشر به سن رشد عقلی رسید آخرین پیامبر و خاتم النبیین حضرت محمد (ص) مبعوث شد. به سبب رشد عقلی انسان ها پیامبر آخر دیگر احتیاجی ندارد که معجزه ای مانند پیامبران پیشین به مردم نشان بدهد بلکه معجزه او بینات است. بینات همان مطالبی است که به روشنی راه و صراط مستقیم را بیان می کند. بشر باید با عقل و اندیشه خود در معجزه پیامبر خاتم تدبر کند و آنها را دریابد. از این جهت رسول خدا (ص) خاتم النبیین است و از نظر مرتبه و مقام در درجه مهیمن و در صدر همه پیامبران قرار دارد.
وی در بخش دیگری از سخنانش بیان کرد: صلاة به مفهوم پیوند انسان با خدا است و این رشته پیوند را پیامبران از جانب خداوند متعال دریافت و به بشر معرفی کردند. نماز خواندن راه اتصال بشر با خداوند متعال است. طبیعی است چون پیامبران صلاة را برای بشر به ارمغان آوردند آخرین پیامبر باید پیشوا و پیش نماز آنان باشد. پیش نماز بودن رسول خدا (ص) بر همه پیامبران در معراج نماد برتری او بر آنها است برای اینکه تعالیم و بیناتی که خاتم النبیین برای بشر آورده آخرین بینات و آخرین دین الهی است و همه تعالیم پیامبران پیشین را در بردارد.
جعفری با اشاره به تعالیم پیامبران الهی، مطرح کرد: دین عبارت است از توحید، نبوت و معاد که در بین تعالیم همه پیامبران یکسان است اما هر کدام به زبان مردم خودشان به آن پرداختند و رسول خاتم (ص) نیز بینات دین خدا را به زبان مردم رشد یافته که تا ابد می توانند آنرا درک کنند، آورده است. از این جهت او پیشوا و افضل است. اما شریعت به مفهوم احکام اجرائیست و هر پیامبری به تناسب زمان و مکان آنرا برای امت خود بیان می کند، شریعت اسلام نیز ثابت نیست و قابل نوسان است و به تناسب بشری که از زمان پیامبر آخرالزمان به بعد می توانند مطالب را درک کنند بیان شده است. از این جهت نیز رسول خدا (ص) از نظر دین و دریافت وحی بر همه پیامبران افضل و پیشوا است.
پس از واقعه معراج از رسول خدا (ص) سوال می شود که چه تحفه ای از معراج آوردید و پیامبر (ص) می فرمایند نمازهای پنج گانه. این که نماز تحفه و ثمره معراج رسول خدا (ص) است نشان میدهد که نماز بهترین و محکم ترین وسیله اتصال انسان به خداوند است
این محقق با اعلان اینکه سیر حرکت پیامبران از آدم (ع) تا خاتم (ص) یک حرکت افقی بوده است، ابراز کرد: پیامبران بر روی زمین در بین انسان های مختلف به رسالت مبعوث شدند تا پیامبر خدا (ص) که در بین امت اسلام در حجاز به رسالت رسید. در شروع حرکت معراج نیز یک حرکت افقی بوده و از مسجدالحرام به مسجد الاقصی صورت گرفته است. با آنکه پیامبران الهی هر کدام در نقطه ای از دنیا مبعوث و به تبلیغ دین خدا پرداختند اما پیامبران بنی اسرائیل همه از مسجد الاقصی و فلسطین رسالت خودرا شروع کردند. بنا بر این است که پیامبر اسلام از مسجدالحرام به مسجدالاقصی حرکت داده می شود و از آنجا به معراج می رود.
نمازهای پنج گانه؛ تحفه و سوغاتی رسول الله (ص) از معراج
وی اضافه کرد: معراج در حقیقت حرکت عمودی نبوت است در مقابل اسرا که حرکت افقی بود. بنظر می رسد این سیر یک سیر نمادین بوده است. در بعضی از روایات ماجرای معراج را این طور ترسیم می کنند که پیامبر سوار بر براق شد، جبرئیل هم در خدمت ایشان بود، به آسمان اول رسیدند، سپس آسمان دوم و همین طور تا سدره المنتهی ادامه دارد و در هر کدام از طبقات آسمان اتفاقاتی که نقل شده است. در سدره المنتهی پیامبر (ص) به جبرئیل می گوید بیا و جبرئیل پاسخ می دهد من نمی توانم حد من همین مقدار است و اگر قبل تر بیایم پرهایم می سوزد. از آنجا رسول خدا (ص) می رود و به خدمت پروردگار می رسد. سدره المنتهی به مفهوم آخرین درخت کنار است. همه این مسائل و اتفاقاتی که در روایات ذکر شده بصورت نمادین است.
ایشان افزود: همانطور که افراد در بالا رفتن از کوه و رسیدن به قله ظرفیت ها و توان مختلفی دارند در ماجرای معراج نیز این مسئله مشهود است و سدره المنتهی حد عروج جبرئیل است. این نشان میدهد که انسان بالاتر از فرشته است و انسان کامل که رسول خدا (ص) است از بزرگترین فرشته الهی که روح جهان هستی است نیز بالاتر است. پروردگار عالم جسم نیست که در جایی قرار داشته باشد، معراج نیز یک نقطه مادی نیست که پیامبر (ص) به آن نقطه برود، بنشیند و میهمان خداوند شود، خداوند نیز غذایی مانند غذاهای دنیا برای او بیاورد و پیامبر (ص) با بسم الله آغاز به تناول کند. بدین سبب همه این مسائلی که ذکر شده بصورت نمادین است و هر کدام مفهومی را می رساند.
جعفری نخستین پیام معراج را مهیمن و افضل بودن رسول خدا (ص) بر همه پیامبران معرفی نمود و اظهار داشت: رسول خدا (ص) مهیمن و افضل بر همه پیامبران است و بر همه آنها اشراف دارد. پیامبر (ص) به کمک جبرئیل که مأمور رساندن وحی است در حرکت افقی خود به مسجدالاقصی که مرکز هبوط وحی بر پیامبران به ویژه پیامبران بنی اسرائیل است رفته و از آنجا به معراج می رود. این نشان میدهد که از همه پیامبران برتر است و جایگاه بلندتری دارد. رسول خدا (ص) از آسمان های هفت گانه عبور می کند و به سدره المنتهی می رسد و همه این مراتب را پشت سر می گذارد. این سیر عمودی بیان کننده آنست که خداوند متعال پیامبر خاتم را به بالاترین مرتبه نبوت رسانده تا به او توانی بدهد که بتواند نه فقط امت زمان خود بلکه همه بشریت را تا آخرالزمان و روز قیامت راهنمایی و هدایت کند.
پژوهشگر متون دینی اضافه کرد: بعد از واقعه معراج از رسول خدا (ص) سوال می شود که چه تحفه ای از معراج آوردید و پیامبر (ص) می فرمایند نمازهای پنج گانه. این که نماز تحفه و ثمره معراج رسول خدا (ص) است نشان میدهد که نماز بهترین و محکم ترین وسیله اتصال انسان به خداوند است. نمازهای پنج گانه حداقل روزی پنج بار انسان را به خداوند متعال متصل می کند. بشر جاهل گمراه و بشری که در هر گوشه ای سرگردان بود تنها به وسیله نماز و دیگر آیات، رهنمودها و آموزه هایی که از جانب پروردگار و بوسیله جبرئیل به رسول خدا رسیده و رسول خدا (ص) به همه افراد بشر ابلاغ کرده است، می تواند راه سعادت را پیموده و دنیا و آخرت خودرا آباد و اصلاح گرداند. در حقیقت نماز حاصل و چکیده معراج رسول خداست.
وی در آخر اشاره کرد: معراج عبارت است از بالا رفتن و عروج رسول خدا (ص) به آخرین حد مقام نبوت که در بین همه پیامبران نصیب او شده است. او نیز عالی ترین رهنمودها و آموزه ها را از جانب پروردگار به امت اسلام و همه بشریت عرضه نموده است. بدین سبب مسلمانان وظیفه دارند در آیات قرآن کریم و احادیث تدبر کرده و تنها به تلاوت و خواندن ظاهر آن اکتفا نکنند، خرد خودرا به کار بسته تا مصداق این مواخذات قرآن قرار نگیرند که فرمود: «افلا یعقلون، افلا یتفکرون، افلا یتدبرون».
منبع: نهایت علم
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب